خط عربیخط عربی به یکی از رسم الخط‌های قرآنی اطلاق می‌شود. ۱ - سابقه خط میان اعرابسابقه خط میان اعراب شبه جزیره عربستان به پیش از اسلام برمی گردد؛ تا جایی که به دلایل و قرائن بسیار ادعا شده است که مردم جنوب جزیرة العرب (یمن) هزار سال پیش از میلاد حضرت مسیح علیه‌السّلام هم نوشتن را می‌دانستند. ۲ - ریشه خط عربیدرباره ریشه خط عربی و خاستگاه آن قضاوت قطعی و مطمئنی وجود ندارد؛ زیرا تاریخ اعراب جاهلی و روابط آن‌ها با همسایگانشان در هیچ اثر و نوشته تاریخی مربوط به آن زمان نیامده است و اندک اطلاعات موجود نیز با استفاده از گفته‌های شاعران و روایات و منقولات شفاهی است؛ ۳ - دو گرایش درباره خاستگاه خط عربیاما به طور کلی درباره خاستگاه خط عربی دو گرایش هست: ۳.۱ - گرایش اولگرایش اول مربوط به مورخان است که با استفاده از اخبار و احادیث ، منشا خط عربی را سرزمین یمن ، عراق یا حیره و انبار یا اقوامی در خود شبه جزیره دانسته‌اند. ۳.۲ - گرایش دومگرایش دوم مربوط به محققانی است که با استفاده از شیوه‌های نوین تحقیق علمی و بررسی کتیبه‌ها، نوشته‌ها، مسکوکات و دیگر آثار باقی مانده در این باره اظهار نظر کرده و ریشه‌های اصلی آن را خط مصری ، خط فینیقی و خط آرامی دانسته‌اند. ۴ - نامگذاری نوشته‌های دوران جاهلیتنوشتههای دوران جاهلیت به طور کلی به دو نام «مسند» و «نبطی» خوانده شده‌اند. به موازات پیشرفت جغرافیایی اسلام، خط عربی نیز رواج فراوانی یافت و به تدریج خط‌های رایج در کشورهای مصر ، سوریه ، الجزیره، عراق، آفریقا ، ایران و… را نسخ کرد و خود جایگزین آن‌ها شد؛ به طوری که قلمرو نفوذش در شرق تا به چین و در غرب به بخش‌هایی از اروپا امتداد یافت. ۵ - خط رسمی اسلامفارسی و ترکی مهم‌ترین زبان‌هایی هستند که به خط عربی نگاشته می‌شوند. پس از آن که خط عربی به عنوان خط رسمی اسلام پذیرفته شد و اقوام بسیاری با ذوق‌ها و سلیقه‌های مختلف در نوشته‌های خود از آن استفاده کردند، تطورات بسیار یافت و از جمله خط کوفی و خط نسخ پدید آمد و هرکدام با گذشت زمان رشد و تعالی بسیار یافت. [۱]
شاهین، عبد الصبور، تاریخ القرآن، ص(۶۱-۶۸).
[۲]
رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص(۴۸۹-۴۹۳).
[۳]
بیاتی، حسن قاسم حبش، رحلة المصحف الشریف من الجریدالی التجلید، ص۱۶.
[۴]
حمد، غانم قدوری، رسم المصحف دراسة لغویه تاریخیه، ص(۱۵-۹۵).
[۵]
فضایلی، حبیب الله، ۱۳۰۲ - ۱۳۷۶، اطلس خط، ص(۲۷-۱۰۹).
[۶]
معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۱، ص۳۵۷.
۶ - پانویس
۷ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله«خط عربی». |